Spotkanie prowadziła prof. Elżbieta Żądzińska, Rektor Uniwersytetu Łódzkiego, a także Przewodnicząca Kapituły Nagrody. Dyskusje pomiędzy uczestnikami Kolegium były prowadzone w oparciu o wystąpienia trzech prelegentów.
Prof. Krzysztof Jasiecki, członek Kapituły Konkursu, politolog i socjolog ze Szkoły Głównej Handlowej zaczął od przywołania definicji humanizmu i źródeł pochodzenia tych definicji. Następnie przeprowadził słuchaczy przez podanie sposobów posługiwania się pojęciem humanizmu, przywołanie współczesnych odmian humanizmu, do wniosków końcowych, które stanowią próbę odpowiedzi na postawione pytanie: jak być humanistą w czasach braku humanizmu?
To jest kwestia odejścia od zasady: zwycięzca bierze wszystko. To jest kwestia ograniczenia nierówności społecznych. (…) Co tu mówić o humanizmie, jeśli nierówności społeczne osiągają tak gigantyczne rozmiary, że to zagraża istnieniu ładu społecznego, buntom, rewolucjom i jest dysfunkcjonalne ekonomicznie. Odwołując się do mądrości z kanonu „kultury Zachodu”, powiem nieco metaforycznie: wiara, nadzieja i miłość w kilku innych odsłonach. Po pierwsze wiara, czyli przekonanie, że przyszłość może być lepsza i że wokół tego można gromadzić ludzi, którzy szukają rozwiązań pozytywnych i będą działać na rzecz takich. Nadzieja, która wymaga tworzenia konkretnych scenariuszy przyszłości, przedyskutowania metod szans zwiększania szans rozwojowych i przygotowania tego, co się opisuje technokratycznie „mapą drogową” dochodzenia do lepszych rozwiązań, żeby to nie były „wołania na puszczy.” I wreszcie miłość traktowana w tym przypadku jak inkluzja, otwarcie na innych, odwołanie się do wspólnych wartości, przyjęcie wspólnych mianowników, których może może być znacznie więcej niż nam się wydaje, szukanie możliwego konsensusu, bo bez tego po prostu nie wyjdziemy z zapaści i ze zwrotów o charakterze historycznym, przestawiającym życie społeczne na długie lata i mogących nas wyprowadzić z kryzysu.
prof. Krzysztof Jasiecki, członek Kapituły Nagrody
Dr hab. Monika Bobako, finalistka IV edycji konkursu z Pracowni Pytań Granicznych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, zaczęła od osobistej refleksji nad słowem „humanizm” i tego, co to wyrażenie znaczy dla niej samej w ujęciu humanistycznym. Wyjaśniła również, dlaczego na kilku płaszczyznach czuje dyskomfort mierząc się z pytaniem: jak być humanistą w czasach braku humanizmu? W podsumowaniu wystąpienia powiedziała:
To pytanie ma swoją najpoważniejszą wartość wtedy, kiedy kieruje mnie w stronę myślenia z odpowiedzialnością i poczuciem, dlaczego humanizm jest tak ważny? Z tego powodu musiałabym powiedzieć, że wszystkie te projekty, które biorą pod uwagę np. antykolonialną krytykę, która mnie szczególnie interesuje i mimo wszystko starają się kierować myśl na tworzenie jakiegoś „nowego humanizmu”.
Dr hab. Monika Bobako, finalistka IV edycji konkursu o Nagrodę im. Prof. Tadeusza Kotarbińskiego
Trzecie wystąpienie przygotował dr hab. Zbigniew Szmyt, laureat VII edycji konkursu o Nagrodę im. Prof. Tadeusza Kotarbińskiego za książkę „Zbyt głośna historyczność. Użytkowanie przeszłości w Azji Wewnętrznej". Etnograf i antropolog kultury z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, zaczął od przywołania niektórych doświadczeń z badań terenowych, które prowadził w Rosji przed wojną. Na ich podstawie stwierdził m.in., że być humanistą w czasach braku humanizmu jest niezwykle trudno, ponieważ każda strona konfliktu zaczyna od dehumanizacji strony przeciwnej. Szczególnie wyraźnie widać to działanie w konsekwentnie prowadzonej polityce propagandy rosyjskiej prowadzonej przeciwko narodowi ukraińskiemu od 2014 r. Przybliżając tło historyczne, etnograficzne i antropologiczne konfliktu rosyjsko-ukraińskiego prof. Szmyt przeniósł rozważania na grunt społeczeństwa polskiego w obliczu wojny w Ukrainie:
Ta wielokulturowość to jedna z największych zmian społeczno-demograficznych, jaka spotkała Polskę w XXI wieku, obok wstąpienia do Unii Europejskiej i wielkiej polskiej migracji zarobkowej do krajów zachodnioeuropejskich. Dotychczas większość wysiłków władz i organizacji pozarządowych miała charakter doraźny, ratunkowy, związany z zarządzaniem kryzysem uchodźczym, pomocy ludziom w legalizacji pobytu, zapewnienia im tymczasowego noclegu, miejsca zakwaterowania, podstawowych środków do życia. Oczywiście nasze władze miały nadzieję, że ludzie ci pod dwóch miesiącach podejmą pracę i się całkowicie usamodzielnią, co w przypadku wielu ludzi, takich, jak osoby z niepełnosprawnościami albo matek z kilkorgiem dzieci, oczywiście nie jest takie proste do wykonania. Wkrótce minie rok od przybycia pierwszej fali uchodźczej z Ukrainy i pora wypracować mechanizmy, strategie integracji społecznej, ekonomicznej i kulturowej osób z Ukrainy w Polsce, bo prawdopodobnie wielu z nich zostanie tutaj o ile nie na stałe, to na bardzo długo. Być może potrzebujemy jakiejś nowej wizji polskiego społeczeństwa, nowych symboli, odnośników, form, ram wspólnotowości. I to jest moje trzecie pytanie: czy powinniśmy jakoś przemyśleć naszą wspólnotę narodową, nasze społeczeństwo i wobec tego w którym kierunku miałoby to iść? Jeżeli rzeczywiście w wyniku tej wojny nadchodzi nowa „Rzeczpospolita obojga narodów”?
Pełna temperatury dyskusja pomiędzy członkami Kolegium Refleksji Humanistycznej dotycząca odrębnego spojrzenia badaczy na tak indywidualne kwestie jak: patriotyzm, wojna, kolonializm, migracje, prowadzi do wniosków, że humanistyka pozwala znaleźć uniwersalny język wartości dla opisania współczesnego, skomplikowanego świata.
Redakcja tekstu i materiały foto-audio: Centrum Promocji UŁ