Czym są samouszkodzenia niesamobójcze?
Samouszkodzenia niesamobójcze to celowe, zadane samemu sobie uszkodzenie tkanek ciała, które nie jest usankcjonowane społecznie oraz któremu nie towarzyszy intencja samobójcza (ISSS[1], 2018).
- Trudno określić, ile osób dokonuje samouszkodzeń niesamobójczych, ponieważ zazwyczaj osoby te dobrze się ukrywają m.in. przez noszenie ubrań maskujących rany oraz dokonywanie okaleczeń w samotności. Bardzo często nawet najbliższa rodzina lub przyjaciele nie wiedzą o problemie tej osoby. Najczęstszym powodem, dla którego nie chcą ujawniać swoich trudności jest lęk przed odrzuceniem, brakiem akceptacji, brakiem zrozumienia oraz stygmatyzacją - mówi Marta Korporowicz.
Przyjmuje się, że problem samouszkodzeń dotyczy około 18% społeczeństwa, przy czym trudno jest podać bardziej precyzyjne dane ze względu na utrzymywanie go w tajemnicy. Przeważnie pierwsze samouszkodzenia podejmowane są w wieku dojrzewania (przeciętnie 13-16 lat), jednak zauważana jest niepokojąca tendencja do obniżania się wieku inicjacji - zdarzają się przypadki samouszkodzeń już u 10-latków. Zachowania te utrzymują się także w okresie wczesnej dorosłości, szczególnie jeśli osoba nie otrzymała wcześniej pomocy psychologicznej.
- Form dokonywania samouszkodzeń jest wiele, do najczęstszych należy cięcie skóry (szczególnie przedramienia), rzeźbienie w skórze, przypalanie, bicie samego siebie (np. kijem, pasem, uderzanie ręką, kopanie samego siebie), gryzienie, szczypanie czy wyrywanie włosów - dodaje doktorantka.
Przyczyny samouszkodzeń
Przyczyny, dla których osoby dokonują samouszkodzeń są ciągle obiektem badań, ponieważ każde kolejne wyniki i rezultaty rzucają nowe światło na tę problematykę, przez co rodzi się jeszcze więcej pytań niż odpowiedzi. Osoby dokonujące samouszkodzeń to najczęściej osoby, które doświadczyły trudnych sytuacji w dzieciństwie lub w okresie dorastania, np. przemocy fizycznej, psychicznej lub seksualnej, a także osoby, które mają niezabezpieczone potrzeby emocjonalne, trudne relacje w rodzinie i rówieśnikami, są tzw. "kozłami ofiarnymi".
Na samouszkodzenia warto na pewno spojrzeć w kontekście funkcji, jakie pełnią, co ma szczególne znaczenie dla terapeutów, ponieważ pozwalają dostrzec, w jakich obszarach można pracować z takimi osobami.
Podstawowy podział na kategorie funkcji samouszkodzeń to funkcje interpersonalne/społeczne i funkcje intrapersonalne/automatyczne.
Funkcje intrapersonalne lub inaczej automatyczne, występują najczęściej i są związane z obrazem siebie i ze skupieniem się na swoich odczuciach. Służą regulacji emocji - osoby przyznają, że samouszkodzenie pozwala się uspokoić, wyciszyć, uwolnić napięcie. Drugą co do powszechności funkcją samouszkodzeń jest karanie samego siebie - służy rozładowywaniu złości, jaką osoba kieruje przeciwko sobie.
Z kolei funkcje interpersonalne zwane także społecznymi, odnosi się do uzyskiwania korzyści o charakterze społecznym, jak np. uzyskanie pomocy, wsparcia od osoby znaczącej - członka rodziny czy przyjaciela. Funkcje z tej kategorii występują rzadziej niż funkcje automatyczne. Wśród nich najczęściej występuje wpływ społeczny, czyli chęć wpłynięcia na postawy, zachowanie innych osób przez dokonanie samouszkodzenia, a także nawiązywanie więzi z rówieśnikami, co dotyczy głównie nastolatków, którzy samookaleczają się, ponieważ jest to zachowanie pożądane w atrakcyjnej dla nich grupie.
Marta Korporowicz prowadzi aktualnie badania, które mają na celu przeprowadzenie adaptacji narzędzia (kwestionariusza) do badania form i funkcji samouszkodzeń niesamobójczych.
- Jest to zarazem pierwsze narzędzie, które będzie dostępne w Polsce do badania obu wymienionych aspektów badanego przeze mnie problemu - mówi Marta Korporowicz.
Kwestionariusz zostanie wykorzystany w dalszych badaniach w celu rozwijania wiedzy na temat przyczyn występowania samouszkodzeń niesamobójczych, a dzięki temu pozwoli zdobyć informacje pomocne w przygotowywaniu programów profilaktycznych i terapeutycznych.
Link do badania: https://forms.office.com/Pages/ResponsePage.aspx?id=7xpEYw7al0O7fvnUcF6WOxQpu2M4HEhCjUx-oE_bBthUMzlBNFBaQVozQkNEOUtaTElFRFFMVURYNC4u
[1] International Society for the Study of Self-Injury, organizacja założona w 2006 roku przez specjalistów w zakresie zdrowia psychicznego. ISSS zrzesza badaczy z całego świata, którzy zajmują się badaniem samouszkodzeń niesamobójczych, a także tworzeniem programów profilaktycznych oraz terapeutycznych. https://itriples.org/
Uniwersytet Łódzki to jedna z największych polskich uczelni. Misją UŁ jest kształcenie wysokiej klasy naukowców i specjalistów w wielu dziedzinach humanistyki, nauk społecznych, przyrodniczych, ścisłych, nawet medycznych. UŁ współpracuje z biznesem, zarówno na poziomie kadrowym, zapewniając wykwalifikowanych pracowników, jak i naukowym, oferując swoje know-how przedsiębiorstwom z różnych gałęzi gospodarki. Uniwersytet Łódzki jest uczelnią otwartą na świat - wciąż rośnie liczba uczących się tutaj studentów z zagranicy, a polscy studenci, dzięki programom wymiany, poznają Europę, Azję, wyjeżdżają za Ocean. Uniwersytet jest częścią Łodzi, działa wspólnie z łodzianami i dla łodzian, angażując się w wiele projektów społeczno-kulturalnych.
Zobacz nasze projekty naukowe na https://www.facebook.com/groups/dobranauka/
Tekst źródłowy: mgr Marta Korporowicz, doktorantka, Instytut Psychologii, Wydział Nauk o Wychowaniu UŁ
Redakcja: Centrum Promocji UŁ
