Trzy tytuły, trzy burze medialne
W pierwszym kwartale 2025 r. miały miejsce premiery trzech głośnych dzieł popkultury: filmu, serialu i gry wideo. Wokół każdego z nich narosły kontrowersje, które – zdaniem dr. Malinowskiego – skutecznie utrudniły dyskusję o tym, co rzeczywiście miały one do przekazania.
Gdy bajka staje się polityczna
Pierwszym tytułem, który omawia dr Malinowski, jest film „Śnieżka”, który – jego zdaniem – został wyprodukowany zupełnie niepotrzebnie. Najwięcej emocji wzbudził fakt, że w rolę tytułowej bohaterki wcieliła się Rachel Zegler, aktorka o ciemnej karnacji, podczas gdy w oryginalnej bajce Śnieżka miała „skórę białą jak śnieg”.
Dodatkowo Zegler była aktywna w mediach społecznościowych, często zabierając głos w sprawach politycznych, m.in. dotyczących Bliskiego Wschodu – co przyczyniło się do tego, że stała się celem internetowych ataków, głównie ze strony dorosłych mężczyzn. Dr Malinowski zwraca również uwagę na sposób, w jaki przedstawiono krasnoludki – jego zdaniem zostały one nieudolnie wygenerowane komputerowo. Z tych (lub innych) powodów film nie odniósł większego sukcesu
Ciemnoskóry samuraj w Japonii
Kolejnym przykładem omawianym przez prelegenta jest gra Assassin’s Creed: Shadows. Także tutaj głównym źródłem kontrowersji okazał się wygląd bohatera – ciemnoskóry samuraj Yasuke. Wielu graczy uznało to za niedopasowanie do japońskiej historii i kultury.
Jednak – jak przypomina dr Malinowski – Yasuke był autentyczną postacią historyczną, która rzeczywiście żyła w feudalnej Japonii. Najwięcej sprzeciwu wobec tego bohatera ponownie pochodziło ze strony białych mężczyzn około trzydziestki, którzy twierdzili, że to „gwałt na kulturze Japonii”. Tymczasem, co ciekawe, gra została bardzo dobrze przyjęta w samej Japonii, gdzie przodkowie samurajów nie zgłaszali żadnych zastrzeżeń, a tytuł sprzedaje się świetnie.
Serial, który zniekształcił fakty?
Trzecim omawianym dziełem jest serial „Dojrzewanie” dostępny na Netflixie. Opowiada on historię nastolatka, który zabija koleżankę z klasy. W mediach zaczęły się szerzyć informacje, że fabuła oparta została na faktach, a sprawcą miał być czarnoskóry chłopak, kiedy głównym bohaterem serialu jest biały chłopiec. Kontrowersja ta nie miała pokrycia w faktach. Reżyser inspirował się wieloma rzeczywistymi zdarzeniami, które miały miejsce w krótkim czasie, i owszem, niektórzy z ich sprawców byli czarnoskórzy, ale nie stanowili oni dominującej grupy popełniającej tego typu przestępwstwa.
Popkulturowy populizm i emocje zamiast treści
Wszystkie te dzieła, według dr. Malinowskiego, łączy jeden wspólny mechanizm: wykorzystywanie kontrowersji jako pretekstu do wywoływania emocji i zarabiania pieniędzy. Populizm, jego zdaniem, na dobre wkroczył do świata popkultury. Zmienił się też sposób, w jaki odbieramy współczesne filmy, gry i seriale. Jeszcze 10 lat temu reakcje na odmienne opinie były bardziej stonowane. Dziś wielu ludzi za wszelką cenę chce „udowodnić” innym brak racji – nie zgadzając się z inną wizją rzeczywistości, nawet jeśli sami nie zapoznali się z dziełem.
Efekt potwierdzenia w praktyce
Autor zauważa, że hejterzy często mają już wyrobioną opinię na temat danego filmu czy gry jeszcze przed ich premierą – i świadomie nie chcą się z nimi zapoznać. Ich zdanie jest oparte na przekazie od innych, a nie na własnym doświadczeniu. Wynika to z tzw. efektu potwierdzenia – potrzeby utwierdzania się w tym, co już się „wie”. A może po prostu boją się, że jeśli obejrzą dane dzieło, mogliby… zmienić zdanie?
Dr Bartosz Malinowski – teoretyk i praktyk zarządzania z dziesięcioletnim doświadczeniem w pracy dydaktycznej, badawczej i doradczej. Autor dwóch książek i kilkudziesięciu publikacji naukowych. Współpracował z firmami, instytucjami kultury i organizacjami międzynarodowymi, m.in. ERGO Hestia, Just Join IT, Teatrem Nowym w Łodzi i NATO StratCom. Na Uniwersytecie Łódzkim prowadzi zajęcia z zakresu strategii, zarządzania i kreatywności. Twórca vloga „Bez/Schematu”, współzałożyciel studia kreatywnego Boxless.
Redakcja: Michał Gruda i Małgorzata Jasińska (Centrum Współpracy z Otoczeniem i Społecznej Odpowiedzialności Uczelni)