Polski Orzeł Biały w formie uznanej za godło III Rzeczypospolitej jest znakiem wymyślonym i opracowanym na początku 1927 r. przez prof. Zygmunta Kamińskiego i jego żonę Zofię Trzcińską-Kamińską. Lata dziewiętnastowiecznej niewoli spowodowały, że Orzeł Biały nie rozwijał się w sposób typowy dla herbów ówczesnych państw europejskich – nie został opisany w artykułach spisanego prawa. Sylweta polskiego orła w XIX w. zastygła w formie właściwej dla końca XVIII w., czyli ostatnich lat I Rzeczypospolitej. W XIX w. nie istniała żadna polska władza zdolna do określenia, a następnie do narzucenia Polakom nowej formy polskiego znaku państwowego, odpowiadającej właściwej wówczas estetyce i dominującym upodobaniom plastycznym. Te okoliczności spowodowały, że odrodzone w 1918 r. państwo polskie musiało określić swój znak na nowo. Zrobiło to dwa razy - raz w 1919, i drugi - w 1927 r.
W najnowszej historii Orła Białego wyróżnić można kilka obszarów sporu, które z różnym natężeniem powracają przy okazji każdej rozmowy o herbie Rzeczypospolitej. Pierwszy temat to sylweta orła, która miała stylem odwoływać się do wybranego okresu historycznego, istotnego dla rozwoju Polski. Drugim tematem stała się korona na głowie orła – jej zwolennicy do dziś nie potrafią uzgodnić, czy korona powinna być otwarta czy zamknięta. Trzecią kwestią dyskusyjną jest opisane w Konstytucji godło, które swoją budową przypomina herb.
Tu przywołane badania nad Orłem Białym zostały podjęte także w związku z dyskusją na temat herbu i innych znaków III Rzeczypospolitej, która trwa od przełomu ustrojowego z 1989/1990 i w najbliższej przyszłości zapewne zostanie zintensyfikowana w związku z zakończeniem w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego prac nad nową ustawą o godle Rzeczypospolitej. Część tej naukowej analizy, skupiającej się nad historią w latach 1918-1990 i w 1997 roku, dowiodła, że w obecnej postaci polskiego godła jest wiele przestrzeni spornych. A tym, co najbardziej przeszkadza politykom podczas tworzenia polskiego prawa heraldycznego jest, wiedza historyczna i heraldyczna, która krępuje tzw. osobiste zapatrywania rządzących i ich realizację.
Wykonawcami projektu byli pracownicy i doktoranci Wydziału Filozoficzno-Historycznego Uniwersytetu Łódzkiego: dr hab. Marek Adamczewski, prof. UŁ, dr Ilona Florczak, dr Tomasz Pietras, dr Piotr Szkutnik, doktoranci: dr Michał Klimas, dr Tomasz Rosiński, mgr Grzegorz Trafalski oraz specjaliści wspierający łódzki ośrodek: dr hab. Aleksandra Jaworska z Lublina i dr hab. Sławomir Górzyński z Warszawy, Prezes Polskiego Towarzystwa Heraldycznego.
Trzy tomy wydawnictwa Orzeł Biały. Źródła do historii herbu państwa polskiego w latach 1815-2015 w wersji elektronicznej zostały opublikowane 1 IX 2021 r. w wolnym dostępie na stronach internetowych Polskiego Towarzystwa Heraldycznego i Wydziału Filozoficzno-Historycznego Uniwersytetu Łódzkiego. Trzytomową publikację można zakupić również w papierowej wersji w Wydawnictwie DiG.
Źródło: Wydział Filozoficzno-Historyczny UŁ
Redakcja: Centrum Promocji UŁ